Λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν τη σχέση μεταξύ διατροφής και κατάθλιψης, ενώ κατανοούν εύκολα τη σχέση μεταξύ διατροφικών ελλείψεων και σωματικών ασθενειών. Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή που σχετίζεται με κύρια συμπτώματα όπως αυξημένη θλίψη και άγχος, απώλεια όρεξης, καταθλιπτική διάθεση και απώλεια ενδιαφέροντος για ευχάριστες δραστηριότητες. Η διατροφή μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση καθώς και στη σοβαρότητα και τη διάρκεια της κατάθλιψης. Σύμφωνα με τον Beardsley, η διατροφική νευροεπιστήμη είναι μια αναδυόμενη επιστήμη που ρίχνει φως στο γεγονός ότι οι διατροφικοί παράγοντες είναι συνυφασμένοι με την ανθρώπινη γνώση, συμπεριφορά και συναισθήματα.
Οι πιο συχνές
ψυχικές διαταραχές που επικρατούν σήμερα σε πολλές χώρες είναι η κατάθλιψη, η
διπολική διαταραχή, η σχιζοφρένεια και η ιδεοψυχαναγκαστική
διαταραχή (OCD). Αυτές η ψυχικές παθήσεις σχετίζονται με ανεπάρκεια πολλών θρεπτικών συστατικών, ιδιαίτερα σε
απαραίτητες βιταμίνες, μέταλλα και ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Μία έρευνα που
πραγματοποιήθηκε το 2008 από τους Shaheen Lakhan και Vieira, αναφέρει πως τα
συμπληρώματα που περιέχουν αμινοξέα έχουν βρεθεί ότι μειώνουν τα συμπτώματα,
καθώς μετατρέπονται σε νευροδιαβιβαστές που με τη σειρά τους ανακουφίζουν από
την κατάθλιψη και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας.
Τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες δοκιμές που περιλαμβάνουν φυλλικό οξύ και βιταμίνη Β12 υποδεικνύουν ότι οι ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία με 0,8 mg φυλικού οξέος/ημέρα ή 0,4 mg βιταμίνης Β12/ημέρα θα παρουσιάσουν μειωμένα συμπτώματα κατάθλιψης. Αρχικά, έλαβαν θεραπεία με 125-300 mg μαγνησίου με κάθε γεύμα και πριν τον ύπνο, οι περισσότεροι ασθενείς οδηγήθηκαν σε ταχεία ανάρρωση από μείζονα κατάθλιψη σε <7 ημέρες. Οι πιο συχνές διατροφικές ελλείψεις που παρατηρούνται σε ασθενείς με ψυχικές διαταραχές είναι ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, μέταλλα και αμινοξέα που είναι πρόδρομοι νευροδιαβιβαστές. Δημογραφικές μελέτες δείχνουν μια σχέση μεταξύ της υψηλής κατανάλωσης ψαριών και της χαμηλής επίπτωσης ψυχικών διαταραχών. Αυτό το χαμηλότερο ποσοστό επίπτωσης είναι το άμεσο αποτέλεσμα της πρόσληψης ωμέγα-3 λιπαρών οξέων. Ένα έως δύο γραμμάρια ωμέγα-3 λιπαρών οξέων που λαμβάνονται καθημερινά είναι η γενικά αποδεκτή δόση για υγιή άτομα, αλλά για ασθενείς με ψυχικές διαταραχές, έως και 9,6 g έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλή και αποτελεσματική. Από τη διατροφή λείπουν συνήθως τα φρούτα και τα λαχανικά, τα οποία οδηγούν περαιτέρω σε ανεπάρκεια μετάλλων και βιταμινών.
Οι υδατάνθρακες είναι φυσικοί
πολυσακχαρίτες και παίζουν σημαντικό ρόλο στη δομή και τη λειτουργία ενός
οργανισμού. Έχει βρεθεί πως οι υδατάνθρακες επηρεάζουν τη διάθεση και τη
συμπεριφορά των ανθρώπων. Η κατανάλωση ενός γεύματος πλούσιου σε
υδατάνθρακες ενεργοποιεί την απελευθέρωση ινσουλίνης στο σώμα. Η ινσουλίνη
βοηθά να εισέλθει το σάκχαρο του αίματος στα κύτταρα όπου μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για ενέργεια και ταυτόχρονα ενεργοποιεί την είσοδο της
τρυπτοφάνης στον εγκέφαλο. Η τρυπτοφάνη στον εγκέφαλο επηρεάζει τα επίπεδα
των νευροδιαβιβαστών. Η κατανάλωση δίαιτας χαμηλής σε υδατάνθρακες αυξάνει την
κατάθλιψη, καθώς η παραγωγή χημικών ουσιών του εγκεφάλου σεροτονίνης και τρυπτοφάνης
που προάγουν το αίσθημα ευεξίας, πυροδοτείται από τροφές πλούσιες σε
υδατάνθρακες.
Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από αμινοξέα
και αποτελούν σημαντικά δομικά στοιχεία της ζωής. Μέχρι και 12 αμινοξέα
παράγονται στο ίδιο το σώμα και τα υπόλοιπα 8, τα λεγόμενα «απαραίτητα αμινοξέα»
πρέπει να παρέχονται μέσω της διατροφής. Η πρόσληψη πρωτεΐνης μπορεί να
επηρεάσει τη λειτουργία του εγκεφάλου και την ψυχική υγεία. Πολλοί
από τους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο κατασκευάζονται από αμινοξέα. Ο
νευροδιαβιβαστής ντοπαμίνη παράγεται από το αμινοξύ τυροσίνη και ο
νευροδιαβιβαστής σεροτονίνη από την τρυπτοφάνη. Εάν υπάρχει
έλλειψη κάποιου από αυτά τα δύο αμινοξέα, δεν θα υπάρχει αρκετή σύνθεση των
αντίστοιχων νευροδιαβιβαστών, γεγονός που σχετίζεται με κακή διάθεση και επιθετικότητα
στους ασθενείς. Η υπερβολική συσσώρευση των αμινοξέων μπορεί επίσης να
οδηγήσει σε εγκεφαλική βλάβη και νοητική υστέρηση.
Σύμφωνα με μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε
το 2006 από τον Bourre, αναφέρει πως ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την
οξυγόνωση και την παραγωγή ενέργειας στο εγκεφαλικό παρέγχυμα και για τη
σύνθεση νευροδιαβιβαστών και μυελίνης. Η ανεπάρκεια σιδήρου εντοπίζεται σε
παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας. Οι
συγκεντρώσεις σιδήρου στην ομφαλική αρτηρία είναι κρίσιμες κατά την ανάπτυξη
του εμβρύου και σε σχέση με το IQ του παιδιού. Η βρεφική αναιμία με τη
σχετιζόμενη ανεπάρκεια σιδήρου σχετίζεται με διαταραχή στην ανάπτυξη των
γνωστικών λειτουργιών. Τα ευρήματα της έρευνας επισήμαναν ότι οι περισσότερες
γυναίκες πάσχουν από κλινική κατάθλιψη. Αυτή η διαφορά φύλου ξεκινά από
την εφηβεία και γίνεται πιο έντονη στις παντρεμένες γυναίκες ηλικίας 25-45
ετών, με παιδιά. Επιπλέον, οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία βιώνουν
περισσότερη κατάθλιψη από άλλες περιόδους στη ζωή τους. Αυτά υποδεικνύουν
την πιθανή σημασία του σιδήρου στην αιτιολογία της κατάθλιψης, καθώς η έλλειψή
του είναι γνωστό ότι προκαλεί κόπωση και κατάθλιψη. Η σιδηροπενική αναιμία
σχετίζεται, για παράδειγμα, με απάθεια, κατάθλιψη και ταχεία κόπωση κατά την
άσκηση.
Σε μια μεγάλη ανασκόπηση, ο Δρ David
Benton από το πανεπιστήμιο της Ουαλίας εντόπισε τουλάχιστον πέντε μελέτες, οι
οποίες δείχνουν ότι η χαμηλή πρόσληψη σεληνίου σχετίζεται με μειωμένη διάθεση. Κάποιες
μελέτες παρέμβασης με σελήνιο σε άλλους
πληθυσμούς ασθενών αποκαλύπτουν ότι το σελήνιο βελτιώνει τη διάθεση και μειώνει
το άγχος. Επομένως, κάποιες τροφές πλούσιες σε σελήνιο είναι τα φασόλια και τα
όσπρια, το άπαχο κρέας όπως το κοτόπουλο και η γαλοπούλα χωρίς πέτσα, τα γαλακτοκομικά
προϊόντα με χαμηλά λιπαρά, οι ξηροί καρποί ιδιαίτερα τα βραζιλιάνικα φιστίκια,
θαλασσινά όπως στρείδια, μύδια, σαρδέλες, καβούρι, ψάρια αλμυρού νερού και
ψάρια γλυκού νερού και δημητριακά ολικής αλέσεως.
Το 2006 ο Levenson αναφέρει πως
τα επίπεδα ψευδαργύρου είναι χαμηλότερα σε άτομα με κλινική κατάθλιψη.
Επιπλέον, η έρευνα
παρέμβασης δείχνει ότι ο ψευδάργυρος από το στόμα μπορεί να επηρεάσει την
αποτελεσματικότητα της αντικαταθλιπτικής θεραπείας από ελεύθερες ρίζες.
Επιστημονικές μελέτες όπως αυτή του Bourre το 2005, έχουν αναφέρει πως οι
άνθρωποι που δεν τρώνε αρκετά ωμέγα 3 λιπαρά οξέα μπορεί να έχουν υψηλότερα
ποσοστά καταθλιπτικής διαταραχής. Άλλες μελέτες δείχνουν πως οι άνθρωποι που
δεν τρώνε συχνά ψάρι, μία πλούσια πηγή αυτών των λιπαρών οξέων, είναι πολύ
πιθανό να έχουν κατάθλιψη. Καλές πηγές ωμέγα 3 λιπαρών είναι τα λιπαρά ψάρια όπως
ο γαύρος, το σκουμπρί, ο σολομός, οι σαρδέλες και ο τόνος, ο λιναρόσπορος και
οι ξηροί καρποί.
Μια άλλη οπτική γωνία της δίαιτας και της κατάθλιψης περιλαμβάνει το γήρας, που είναι μια περίοδος ευπάθειας στην ακούσια απώλεια βάρους, παράγοντας που συχνά συνδέονται με αυξημένη νοσηρότητα και πρόωρο θάνατο. Η ανορεξία της γήρανσης μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επιτάχυνση αυτού, είτε μειώνοντας άμεσα την πρόσληψη τροφής είτε μειώνοντας την πρόσληψη τροφής ως απόκριση σε ανεπιθύμητους παράγοντες όπως η μείωση της αισθητηριακής αντίληψης που σχετίζεται με την ηλικία, η κακή οδοντοστοιχία, η χρήση πολλαπλών συνταγογραφούμενων φαρμάκων και η κατάθλιψη. Στην έρευνα που πραγματοποίησα στο Κέντρο αποκατάστασης και αποθεραπείας με θέμα «Σύγκριση MNA-SF, βιοχημικών δεικτών και βάρους σε ηλικιωμένους ασθενείς μετά από ένα ορθοπεδικό χειρουργείο στη φάση της έναρξης αποκατάστασης», παρατήρησα πως οι περισσότεροι ηλικιωμένοι ασθενείς που κινδύνευαν ή είχαν υποσιτισμό είχαν συμπτώματα κατάθλιψης, πιθανόν εξαιτίας της μειωμένης πρόσληψης τροφής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Benton, D., Haller, J. and Fordy, J. (1995), “Vitamin
supplementation for 1 year improves mood”, Neuropsychobiology, 32(2), pp.98-105,
Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7477807/,
Bourre, J., M. (2005), “Dietary omega-3 Fatty acids
and psychiatry: mood, behaviour, stress, depression, dementia and aging”, J Nutr Health Aging, 9(1), pp. 31-8,
Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15750663/,
Bourre, J., M. (2006), “Effects of nutrients (in food)
on the structure and function of the nervous system: update on dietary
requirements for brain. Part 1: micronutrients”, J Nutr Health Aging, 10(5), pp. 377-85, Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17066209/,
Levenson, C., W. (2006), “Zinc: the new
antidepressant?”, Nutr Rev., 64(1),
pp39-42. Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16491668/,
Shaheen, E.,L. and Vieira, K., F. (2008), “Nutritional
therapies for mental disorders”, Nutr J, Available
at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2248201/,