Μπορεί να βοηθήσει η δίαιτα χαμηλή σε FODMAP την μείωση συμπτωματολογίας του ευερέθιστου εντέρου και της ενδομητρίωσης;

Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης γυναικολογική πάθηση που προκαλεί σημαντικό πόνο και υπογονιμότητα. Επηρεάζει 1 στις 10 γυναίκες κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής τους ηλικίας και περίπου 176 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως. Υπάρχει μια σειρά συμπτωμάτων που σχετίζονται με την ενδομητρίωση. Αυτά περιλαμβάνουν: επώδυνες περιόδους, πόνος κατά τη διάρκεια ή γύρω από την ωορρηξία, πόνος κατά τη διάρκεια ή μετά την επαφή, πόνος στην περιοχή της πυέλου, στη μέση ή στα πόδια, πόνος με κενώσεις ή ούρηση, βαριά ή ακανόνιστη εμμηνορροϊκή αιμορραγία, φούσκωμα και δυσφορία στην κοιλιά, ναυτία, κούραση, αλλοιωμένη συνήθεια του εντέρου (διάρροια, δυσκοιλιότητα ή και τα δύο) και στειρότητα.

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ή IBS, είναι μια ομάδα συμπτωμάτων που επηρεάζουν το πεπτικό σύστημα. Είναι μια κοινή αλλά δυσάρεστη γαστρεντερική διαταραχή. Τα άτομα με IBS εμφανίζουν κοιλιακό πόνο ή κράμπες, άνω κοιλιακό άλγος, πόνος μετά το φαγητό, φουσκώματα, διάρροια, δυσκοιλιότητα ή εναλλαγή μεταξύ των δύο, υπερβολικά αέρια, βλέννα στα κόπρανα, στομαχικές διαταραχές και ναυτία. 

Η ενδομητρίωση και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) είναι δύο καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα όπως κοιλιακό άλγος και φούσκωμα. Επειδή η ενδομητρίωση είναι δύσκολο να διαγνωστεί, μερικές φορές λανθασμένα διαγιγνώσκεται ως IBS.

       

Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2017 με 160 γυναίκες από τους Moore et.al., αναφέρει πως οι γυναίκες με ταυτόχρονη ενδομητρίωση και IBS αναφέρουν έναν μοναδικό φαινότυπο συμπτωμάτων. Η χαμηλή δίαιτα FODMAP μείωσε αποτελεσματικά τα συμπτώματα του εντέρου σε αυτές τις γυναίκες, υποδηλώνοντας ότι η ενδομητρίωση μπορεί να είναι προγνωστική για βελτιωμένη πιθανότητα ανταπόκρισης στη δίαιτα χαμηλής FODMAP.

Η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP μειώνει ορισμένα είδη υδατανθράκων που είναι δύσκολο να αφομοιώσουν οι άνθρωποι. Το πλήρες ακρωνύμιο της λέξεις FODMAP είναι ζυμώσιμοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μοσοσακχαρίτες και πολυόλες. Η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP περιορίζει προσωρινά αυτούς τους υδατάνθρακες για να ανακουφίσει τα δυσάρεστα συμπτώματα και να ξεκουράσει το πεπτικό σύστημα.

Η δίαιτα FODMAP έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει άτομα, με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, άτομα με υπερανάπτυξη βακτηρίων του λεπτού εντέρου και άτομα με ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, έτσι ώστε να καταλάβουν ποιες τροφές είναι προβληματικές και ποιες τροφές μειώνουν τα συμπτώματα. Έρευνες έχουν δείξει ότι η δίαιτα χαμηλή σε FODMAP μειώνει τα συμπτώματα έως και 86%. Η δίαιτα αυτή συνιστάται μόνο για δύο έως έξι εβδομάδες και όχι για συνεχόμενη χρήση, διότι μπορεί να χαθεί βάρος λόγω των περιορισμένων τροφών. Ιδιαίτερα σε άτομα με ήδη πολύ χαμηλό βάρος, η απώλεια περισσότερου βάρους μπορεί να είναι επικίνδυνη.

Η διατροφή έχει μεταμορφωτικές δυνατότητες για την ανακούφιση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με το IBS και την ενδομητρίωση.  Mια στοχευμένη δίαιτα ενδομητρίωσης μπορεί να μετριάσει τον πόνο, να καταπνίξει τη φλεγμονή και να βελτιώσει τη συνολική ευεξία.

Η κατανόηση ότι κάθε πεπτικό σύστημα αντιδρά μοναδικά είναι ζωτικής σημασίας. Συγκεκριμένα, δεν ανταποκρίνονται όλα τα έντερα ομοιόμορφα σε κάθε τροφή. Η αρετή μιας ποικίλης και απεριόριστης διατροφής είναι εμφανής, καθώς τα οφέλη της υπερτερούν των περιορισμών της. Καθώς οι αποκλεισμοί αυξάνονται, ο κίνδυνος υποσιτισμού κλιμακώνεται. Μια περιοριστική δίαιτα βλάπτει την απορρόφηση κρίσιμων θρεπτικών συστατικών, μετάλλων, βιταμινών και ιχνοστοιχείων, θέτοντας σε κίνδυνο τη συνολική ευημερία. 

Είναι αξιοσημείωτο ότι η δίαιτα χαμηλής κατανάλωσης FODMAP έχει δείξει αποτελεσματικότητα σε περίπου 75% των περιπτώσεων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Επιπλέον, αυτή η διατροφική προσέγγιση οδήγησε στην ανακούφιση των συμπτωμάτων για άτομα που παλεύουν με εντερική δυσφορία που σχετίζεται με την ενδομητρίωση. Προφανώς, εκδηλώσεις όπως ο κοιλιακός πόνος και το φούσκωμα εξασθενούν, οδηγώντας ταυτόχρονα σε ομαλοποιημένες κινήσεις του εντέρου.

    Τα ακόλουθα τρόφιμα που θα πρέπει να αποφεύγονται είναι: τα καυτερά μπαχαρικά (τσίλι, καυτερή μουστάρδα, πιπέρι κ.α.), ο καφές, το ανθρακικό οξύ (προάγει τον μετεωρισμό), οι τροφές που προκαλούν μετεωρισμό (κρεμμύδια, λάχανο, όσπρια κ.α.), τα καπνιστά τρόφιμα και θα χρειαστεί να αποφύγετε την ισταμίνη όσον αφορά την ενδομητρίωση.

Τα γεύματα πρέπει να διανέμονται τακτικά κατά τη διάρκεια της ημέρας για να αποφευχθούν υπερβολικές ποσότητες. Τρία ελαφριά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας με δύο ελαφριά σνακ ενδιάμεσα επιτρέπουν την καλύτερη πέψη των συστατικών των τροφίμων με τα συστατικά FODMAP. Για να γίνει πιο εύπεπτο το φαγητό, πρέπει να προετοιμαστεί καλύτερα πριν εισέλθει στον πεπτικό σωλήνα. Η σχολαστική μάσηση όχι μόνο διασφαλίζει ότι η τροφή διασπάται πλήρως, αλλά παρέχει επίσης μια ορισμένη ποσότητα «προ-πέψης» από το σάλιο. Το σάλιο περιέχει ένζυμα που μπορούν να διασπάσουν τους υδατάνθρακες, για παράδειγμα, στα μεμονωμένα «δομικά στοιχεία» τους ενώ βρίσκονται ακόμα στο στόμα. Αυτός είναι ο λόγος που ένα κομμάτι ψωμί που μασάτε για πολλή ώρα έχει πραγματικά γλυκιά γεύση μετά από λίγο: το άμυλο έχει ήδη μετατραπεί σε ζάχαρη από το σάλιο.

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου συνοδεύει πολλές γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση και παρέχει επιπλέον ενόχληση. Ακόμη και χωρίς IBS, πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση υποφέρουν από πεπτικές ενοχλήσεις και φουσκώματα. Εκτός από μια υγιεινή διατροφή για την ενδομητρίωση, θα πρέπει να ακολουθούνται οι αρχές του χαμηλού FODMAP και θα πρέπει να προτιμάται μια δίαιτα χαμηλής ερεθιστικής δράσης σε περιπτώσεις συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου ή σοβαρών πεπτικών ενοχλήσεων. 

Η διατήρηση ή η αναδόμηση μιας υγιούς εντερικής χλωρίδας δεν είναι μόνο σημαντική για τους ασθενείς με ευερέθιστο έντερο, αλλά οδηγεί επίσης σε καλό ανοσοποιητικό σύστημα και ισχυρό ψυχισμό. Επιπλέον, εάν έχετε ευερέθιστο έντερο και/ή ενδομητρίωση, είναι χρήσιμο να μάθετε τεχνικές χαλάρωσης και στρατηγικές διαχείρισης του στρες. Είναι σημαντικό να μην ακολουθείτε αυστηρές απαγορεύσεις και να αποφεύγετε μόνο τρόφιμα που έχουν αποδειχθεί ακατάλληλα από προσωπική εμπειρία μέσω συνεπών δοκιμών. Οι πολύ αυστηρές δίαιτες οδηγούν σε υποσιτισμό.

Βιβλιογραφία

• Altobelli, E., Negro, V.,D., Angeletti, P.,M. and Latella, G. (2017), “Low-FODMAP Diet Improves Irritable Bowel Syndrome Symptoms: A Meta-Analysis”, Nutrients, 9(9), pp.940, Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5622700/.  
  
• Cleveland Clinic, (2022), Low FODMAP Diet, [Online], Available at: https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/22466-low-fodmap-diet.
  
• Moore, J.,S., Gibson, P.,R., Perry, R.,E. and Burgell, R.,E. (2017), “Endometriosis in patients with irritable bowel syndrome: Specific symptomatic and demographic profile, and response to the low FODMAP diet”, Aust N Z J Obstet Gynaecol, 57(2), pp. 201-205, Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28303579/.
• NHS, (2021), What is IBS?, [Online], Available at: https://www.nhs.uk/conditions/irritable-bowel-syndrome-ibs/.
• WebMD, (2022), Low-Fodmap Diet, [Online], Available at: https://www.webmd.com/ibs/guide/what-is-fodmap.  
• World Health Organization, (2023), Endometriosis, [Online], Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/endometriosis/?gclid=Cj0KCQjwrfymBhCTARIsADXTablO3TtWMbjzAsfM51Lgfn-Hqv_mo_9EkQn_4a5V6XhSvUVruJdgvgcaAsStEALw_wcB.